In Vruchtwisseling heb ik reeds het belang van de vruchtwisseling beschreven. Om vervolgens een concreet plan voor de moestuin te maken zal ik eerst de, in dat artikel gestelde vragen beantwoorden, om op basis hiervan beter inzicht te krijgen in de gestelde eisen en wensen.

1. Hoeveel bedden : zoals te zien in de schematisch indeling van de moestuin, zijn er een flink aantal bedden. Deze zijn niet allemaal beschikbaar voor de vruchtwisseling. Alleen de bedden a tm n en y tm z zijn beschikbaar. Het onderscheid in de reeksen is vanwege twee separate vruchtwisselingen.
   
2. Wat wil je verbouwen : het doel is om alle groenten gedurende het jaar van eigen tuin te betrekken. Er dient ten gevolge een breed aanbod te zijn. Dit aanbod kan ruwweg onderverdeeld worden in vier gewasgroepen, zijnde: blad-, wortel-, vrucht- en bloemgewassen. Vanwege de benodigde hoeveelheid onderscheid ik daarnaast aardappelen en aardbeien als een separate gewasgroep(*).
   
3. Onderscheid tussen enkel en meerjarige teelt : daar waar sprake is van meerjarige of zelfs vaste teelt, kan deze logischerwijs niet in een vruchtwisseling worden opgenomen. In de moestuin onderscheid ik een aantal vaste teelten(*). In de indeling zijn de bedden met vaste teelt herkenbaar aan de omschrijving.
   
4. Het laten herstellen van de grond : het is, naar mijn idee, van belang om een bed in een vruchtwisseling ‘rust’ te geven . Hoewel er in veel gevallen sprake zal zijn van een nateelt met groenbemester, kies ik er daarnaast voor om groenbemesters voor heel jaar in te zaaien. Het verschil zit dan, los van de duur, voornamelijk in de verdere ontwikkeling van het wortelstelsel en daarmee een dieper doordringen in de grond(*).

Aan de hand van bovenstaande antwoorden, kan dan vervolgens het aantal beschikbare bedden voor de vruchtwisseling inzichtelijk worden gemaakt en tevens kan ruwweg worden bepaald welke gewassen er in de vruchtwisseling zullen worden opgenomen.

Voor de moestuin heb ik het volgende vruchtwisselingsschema opgesteld.Toelichting: van links naar rechts wordt respectievelijk weergegeven: het jaarlijks roulatieschema met horizontaal de bedden en verticaal het jaartal en ingevuld per jaar/bed, het groepsnummer. Daarnaast een schematische weergave van de bedden in de moestuin en uiterst rechts een opsomming van de verschillende groepsnummers.

De volgorde van zowel de bedden, de groepen alsmede de koppeling daartussen, is niet geheel willekeurig. Voor de bedden is de indeling zo gekozen, dat er met de klok mee wordt gerouleerd in de vorm van een spiraal(*).

De indeling van de groepen is enerzijds in de eerder benoemde blad-, vrucht-, wortel- en bloemgewassen, maar anderzijds ook in een aparte groep voor zowel aardappelen als aardbeien. Er zijn een aantal overwegingen waarom beide uit eerstgenoemde gewasgroepen zijn gehaald:

• De aardappel is een wortelgewas. Hoewel de meningen hierover verdeeld zijn, maak ik de indeling op de te ontwikkelen kwaliteit en bij de aardappel is dat de knol, oftewel wortel. Wanneer de aardappel in het schema op wortelbedden wordt geteeld is er met een vruchtwisseling, waarin ieder gewas 2x voorkomt, geen ruimte meer voor andere wortelgewassen. Nu kan het schema zodanig worden aangepast dat ieder gewas 3x voorkomt (o.b.v. 15 bedden), maar dan is er nog steeds maar 1 bed beschikbaar voor overige wortelgewassen en dat is te weinig. Wortelgewassen als voor- of nateelt is bij aardappelen niet mogelijk.
  
• Voor de aardbei geldt eigenlijk precies hetzelfde maar dan in relatie tot het vruchtgewas, met dien verstande dat de aardbei normaal gesproken wel gezien wordt als een vruchtgewas.

Dan is er nog de groenbemester. In dit verband wordt een groenbemester als hoofdteelt toegepast en tot aanvang van het nieuwe seizoen blijft staan.

Vervolgens is het dan zaak om de gewassen op de bedden te plaatsen. Dit is het meest fundamentele aspect van de vruchtwisseling, namelijk hoe de opvolging eruit ziet. In deze heb ik in eerste instantie gekozen voor een opvolging(*) op basis van een evenredige verdeling van de vier elementen: water, vuur, aarde en lucht, zijnde respectievelijk: blad-, vrucht-, wortel- en bloemgewas. Een cyclus begint met een groenbemester waarna de element-gewassen volgen en vervolgens worden afgesloten door respectievelijk de aardbei en de aardappel. Het schema bevat in feite twee opeenvolgende cycli van 7 jaar.

De bedden x, y en z zijn uit uitzondering op bovenstaande. Deze vormen namelijk een eigen vruchtwisseling. De reden hiervoor is dat, in tegenstelling tot de overige bedden van 120 cm breed, deze bedden maar 105 cm breed zijn. Het voornaamste is echter dat ik hier enkele hoge gewassen wil laten groeien die beschutting kunnen bieden aan overige groenten. Ondanks dat de haag deels ditzelfde doel heeft, wordt deze niet zo hoog dat deze een echte beschutting kan bieden aan de hogere gewassen. Om tijdens de vruchtwisseling te voorkomen dat deze hoge gewassen schaduw gaan geven aan achterliggende bedden kies ik ervoor om de drie onderste bedden specifiek hiervoor te gebruiken.

Van de drie bedden is één bed gereserveerd voor een koude bak(*). Deze zal verplaatsbaar zijn om zodoende deel te kunnen nemen in de vruchtwisseling. Een ander bed is gereserveerd voor Mais tezamen met Pompoen. En tenslotte het laatste bed voor tomaten afgeschermd door Zonnebloemen. Evenzo als bij de grote vruchtwisseling geldt ook hier dat het evenwicht in gewassen gezocht wordt in de voor- en nateelt.

Vanuit het geheel genomen is de moestuin vooral gericht op het voortbrengen van vruchtgewas en daarmee het element vuur. Om een brede harmonie te bewerkstelligen zal ik elementen, anders dan gewassen, inpassen om het evenwicht herstellen(*).

(*) Dit zal ik op een later moment in meer detail beschrijven.